ΑΠΟΨΕΙΣ
Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου
27 Οκτωβρίου 2022
Όταν ξεκίνησε η πανδημία την άνοιξη του 2020, το Social Science Research Council (Συμβούλιο Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών) στις Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισε ότι ήθελε να δημιουργήσει μία «χρονοκάψουλα για τους μελλοντικούς κοινωνικούς ερευνητές», έναν τρόπο για τους μελετητές από διάφορους κλάδους να καταγράψουν την ασυνήθιστη αυτή ιστορική στιγμή. Ζήτησαν από τον καθένα και την καθεμία από εμάς να επιλέξουμε ένα οπτικό αντικείμενο από την πανδημία και στη συνέχεια να συμμετάσχουμε σε μία συνέντευξη σχετικά με αυτό. Όταν με κάλεσαν να συμμετάσχω σε αυτή τη χρονοκάψουλα, επέλεξα την εικόνα [1] ενός εργαζομένου στον τομέα της υγείας στην Αμερική, ο οποίος στέκεται στη μέση του δρόμου, φορώντας τη νοσηλευτική του στολή, και εμποδίζει με ηρεμία μία θυμωμένη γυναίκα που διαμαρτύρεται ενάντια στις οδηγίες απομόνωσης και καραντίνας, προκειμένου να μην μπορέσει να μετακινήσει το αυτοκίνητό της. Υπήρχαν πολλοί λόγοι για τους οποίους επέλεξα τη συγκεκριμένη φωτογραφία, ωστόσο ένας από αυτούς ήταν ο τρόπος με τον οποίο η συγκεκριμένη εικόνα έδειχνε την ικανότητα της πανδημίας να αναδείξει πόσο απεγνωσμένα χρειαζόμασταν όλοι να βρούμε τρόπους να συνεργαστούμε, προκειμένου να δημιουργήσουμε τον κόσμο που θέλουμε.
Το Μάιο του 2020, είχα πει: «Η αντιπαράθεση ανάμεσα στους δύο ανθρώπους στη συγκεκριμένη φωτογραφία, για μένα, συμπυκνώνει την απεγνωσμένη ανάγκη που έχουμε να δημιουργήσουμε ένα νέο είδος αλληλεγγύης από το μηδέν, αλλά και τις εγγενείς προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σε αυτό το εγχείρημα».
Η πανδημία ήταν σαν ένα γιγαντιαίο τεστ αντοχής για την παγκόσμια κοινωνία μας, διευρύνοντας τα ρήγματα που είχαν αναδυθεί και, σε ορισμένες περιπτώσεις, διαλύοντάς τα. Μου θύμισε μια επιστολή που είχε γράψει ο συγγραφέας Τζορτζ Όργουελ σε έναν φίλο του το 1940, όταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κατακερμάτιζε την τότε κοινωνία. Είχε γράψει: «Η παλιά ζωή που είχαμε συνηθίσει κόβεται από τη ρίζα». Είναι σαν να βιώνουμε ξανά μία τέτοια περίοδο, όπου η πανδημία, οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία, οι πολιτικές αναταραχές που αντιμετωπίζουν τόσες χώρες και όλες οι κοινωνικές ανακατατάξεις που συνοδεύουν αυτές τις αλλαγές δυσκολεύουν το έργο μας και δυσχεραίνουν την κατάσταση στις κοινότητές μας. Τα ίδια τα θεμέλια του κόσμου μας κόβονται από τη ρίζα. Το ερώτημα είναι, τι μπορούμε να κάνουμε για να επαναπροσδιορίσουμε έναν διαφορετικό κόσμο και στη συνέχεια να εργαστούμε για να τον διαμορφώσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο;
Ως κάποια που μελετά τα κοινωνικά κινήματα, την κοινωνία των πολιτών και την κοινή διαβούλευση ως στρατηγική για την επίτευξη της κοινωνικής αλλαγής, στρέφομαι πάντα ενστικτωδώς στον ανθρώπινο παράγοντα όταν αντιμετωπίζω μεγάλα προβλήματα όπως αυτό. Τι χρειάζονται οι άνθρωποι; Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είδαμε τόσους πολλούς ανθρώπους ―από τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης μέχρι τους εργαζομένους στη δημόσια υγεία, αλλά και τους ίδιους τους γείτονές μας― να θέτουν στον εαυτό τους το ίδιο ερώτημα: «Τι χρειάζονται οι άνθρωποί μου;» Ακόμη και όταν οι κυβερνήσεις μας απογοήτευαν, αποδείχθηκε η τεράστια δύναμη της αδέσμευτης συμπόνοιας των ανθρώπων.
Καθώς αρχίζουμε να γυρίζουμε σελίδα στην πανδημία και να επανεξετάζουμε τις μακροπρόθεσμες προκλήσεις και τις ευκαιρίες που βρίσκονται τώρα μπροστά μας, το ερώτημα είναι τι μπορούμε να κάνουμε για να ενεργοποιήσουμε τα καλύτερα κομμάτια από όλα όσα μάθαμε για τον εαυτό μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ώστε να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που έχουν προκύψει; Είμαι πεπεισμένη ότι η απάντηση βρίσκεται, τουλάχιστον εν μέρει, στο να εντοπίσουμε πώς μπορούμε να βασιστούμε σε όσα μάθαμε για το τι μπορούν να πετύχουν οι άνθρωποι όταν δρουν από κοινού, και να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε πώς χτίζονται οι γέφυρες που χρειαζόμαστε για να οικοδομήσουμε την αλληλεξαρτώμενη κοινωνία που θέλουμε.
Αυτό ―το έργο της οικοδόμησης γεφυρών, της δημιουργίας δομών που διευκολύνουν την αλληλεξάρτηση, της διδασκαλίας των ανθρώπων για να δρουν από κοινού― είναι το έργο της κοινωνίας των πολιτών. Στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, μεγάλο μέρος αυτού του έργου γινόταν στην Αγορά, όπου οι άνθρωποι συναντιούνταν για να ψωνίσουν, να συζητήσουν και να διαβουλευτούν, καθώς και να συμμετάσχουν με ποικίλους άλλους τρόπους στο έργο της οικοδόμησης μίας κοινής κοινότητας. Φυσικά, στις μέρες μας, στον εικοστό πρώτο αιώνα, η κυριολεκτική έννοια της αγοράς έχει εξαφανιστεί. Ωστόσο, εξακολουθούμε να έχουμε πολλούς δημόσιους χώρους σε όλο τον κόσμο, τόσο διαδικτυακούς όσο και φυσικούς, που μας επιτρέπουν να χτίσουμε γέφυρες, να δημιουργήσουμε αλληλεξάρτηση και να επιλύσουμε από κοινού τα προβλήματά μας.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να ενισχύσουμε την ικανότητα των θεσμών που αποτελούν τη σύγχρονη αγορά ―τα ψηφιακά φόρουμ όπου συγκεντρώνονται οι άνθρωποι, το οικοσύστημα της πληροφορίας, τις θρησκευτικές κοινότητες και τις άλλες κοινωνικές οργανώσεις όπου συγκεντρώνονται οι άνθρωποι― ώστε να επιτελέσουν το έργο του να εξοπλίσουν μία ομάδα ανθρώπων προκειμένου να συνεργαστούν μεταξύ τους για να πετύχουν την αλλαγή που επιθυμούν.
Τελείωσα τη συνέντευξή μου για τη χρονοκάψουλα με ένα από τα αγαπημένα μου αποφθέγματα: «Η ελπίδα είναι η πίστη στην ευλογοφάνεια του εφικτού σε αντίθεση με την αναγκαιότητα του πιθανού». Το πίστευα αυτό στην αρχή της πανδημίας και το πιστεύω ακόμα και τώρα. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν μάθουμε να συνεργαζόμαστε στοχευμένα, να χτίζουμε γέφυρες μεταξύ ομάδων ανθρώπων και να δημιουργούμε υπεύθυνες δομές που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη αυτών των σχέσεων, τότε θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τα τρέχοντα και τα μελλοντικά μας προβλήματα. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να πιστέψουμε και στη συνέχεια να δράσουμε για να κάνουμε το δυνατό πιο εύλογο.
[1] Han, H. (2020). A Time Capsule for Future Social Researchers: Hahrie Han. Social Science Research Council Available from: https://covid19research.ssrc.org/time-capsule/hahrie-han/