Η ανησυχητική διασταύρωση ανάμεσα στον τουρισμό και στην κλιματική αλλαγή

Σίλια Τσίγκα

Ζούμε σε μια εποχή όπου τα ταξίδια είναι πιο προσιτά από ποτέ. Ειδικά μετά την εποχή του αποκλεισμού και της απομόνωσης εξαιτίας της πανδημίας COVID-19, μοιάζει σαν να μας έχει σχεδόν κατακλύσει η λαχτάρα για ταξίδια. Η γοητεία της εξερεύνησης μακρινών τόπων, της γνωριμίας με διαφορετικές κοινότητες και της επαφής με μαγευτικές τοποθεσίες ή θαύματα της φύσης έχει μετατρέψει τον τουρισμό σε μια ακμάζουσα παγκόσμια βιομηχανία.

Γράφημα 1: Η τουριστική βιομηχανία ως μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας και της παγκόσμιας αγοράς εργασίας (Transport-related CO2 emissions of the Tourism Sector - World Tourism Organization, 2019)

Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα, η πολύπλοκη διασταύρωση ανάμεσα στον τουρισμό και στην κλιματική αλλαγή. Το 2016, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με τις μεταφορές, αποκλειστικά από τον τουρισμό, αντιπροσώπευαν το 5% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών[1].

Γράφημα 2: Οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που σχετίζονταν με τις μεταφορές το 2016, σε εκατομμύρια μετρικούς τόνους, ανά αεροπλάνο, λεωφορείο, αυτοκίνητο και τρένο (Climate Action in the Tourism Sector - World Tourism Organization, 2023)

Παρά το γεγονός ότι είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, οι μεταφορές και μάλιστα αυτές που σχετίζονται με τον τουρισμό δεν αποτελούν τη μοναδική αιτία της. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα απορρίμματα τροφίμων, η χρήση της ενέργειας που αφορά τα logistics πριν από το ταξίδι, οι άμεσες και έμμεσες εκπομπές από τις κατασκευές που σχετίζονται με τον τουρισμό, οι δραστηριότητες αναψυχής που απειλούν τα τοπικά οικοσυστήματα και τόσα άλλα.

Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να υπερεκτιμηθεί η σημασία που έχει η αναγνώριση και η ευαισθητοποίηση της σχέσης μεταξύ του τουρισμού και της κλιματικής αλλαγής. Είναι όμως καιρός να προχωρήσουμε πέρα από την απλή αναγνώριση και να αναλάβουμε αποφασιστική δράση για την αντιμετώπιση αυτής της σχέσης. Αν δεν το κάνουμε, η τουριστική βιομηχανία θα καταρρεύσει κάτω από το βάρος μιας διαρκώς αυξανόμενης περιβαλλοντικής κρίσης, και μέχρι τότε οι συνέπειες θα είναι ανεπανόρθωτες. Οι τουρίστες παγκοσμίως έχουν ήδη αρχίσει να το συνειδητοποιούν αυτό. Όλο και περισσότεροι ταξιδιώτες έχουν εκφράσει την ανάγκη για πιο βιώσιμες ταξιδιωτικές επιλογές και σήμερα προωθούνται πολλές βιώσιμες πρακτικές, όπως η διαμονή σε φιλικά προς το περιβάλλον καταλύματα, η χρήση δημόσιων συγκοινωνιών, η μείωση των αποβλήτων, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και η υποστήριξη τοπικών επιχειρήσεων και κοινοτήτων[2].

Γράφημα 3: Η σημασία της βιωσιμότητας για τους ταξιδιώτες παγκοσμίως, σε ποσοστά (Driving Climate Action: A Net Zero Roadmap for Travel & Tourism – World Travel and Tourism Council, 2021)

Παρ’ όλα αυτά, αν οι μεμονωμένες βιώσιμες πρακτικές δεν μεταφραστούν σε πολιτική, δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε μάρτυρες μιας μακροπρόθεσμης διαρθρωτικής αλλαγής. Διεθνείς οργανισμοί, όπως η IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), το  WTTC (World Travel & Tourism Council) και το UNEP (UN Environment Programme) έχουν δηλώσει ότι για να επιτύχουμε τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού για αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας μόνο κατά 1,5 °C, πρέπει να μειώσουμε γρήγορα τις εκπομπές που σχετίζονται με τον τουρισμό, ξεκινώντας από αύριο. Ωστόσο, το WTTC έχει καταλήξει σε ένα πιο ρεαλιστικό σενάριο, που στοχεύει σε μια πιο αργή μείωση, αλλά με τον ίδιο τελικό στόχο για καθαρές μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να διατηρήσουμε τις μέχρι σήμερα καθιερωμένες πρακτικές μας.

Γράφημα 4: Σενάρια μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τον τουρισμό, σε απόλυτες εκπομπές (A review of tourism and climate change mitigation: The scales, scopes, stakeholders and strategies of carbon management - Gössling, S. et al, 2023)

Η διασταύρωση ανάμεσα στον τουρισμό και στην κλιματική αλλαγή αποτελεί μια λεπτή πράξη εξισορρόπησης που απαιτεί τόσο την προσοχή όσο και την άμεση δράση μας. Ως ταξιδιώτες, πολίτες του κόσμου και διαμορφωτές της βιομηχανίας, μαζί με τους θεσμούς που μας κυβερνούν, είμαστε οι κύριοι ενδιαφερόμενοι για τη διατήρηση της ομορφιάς που τόσο επιθυμούμε να εξερευνήσουμε, τόσο για εμάς όσο και για τις επόμενες γενιές.  

[1] Climate Action in the Tourism Sector (World Tourism Organization, 2023)

[2] Top 10 Tips for Sustainable Travel (Sustainable Travel International, 2021)