Πέρα από τα Βιβλία: Οι Πολλαπλές Ζωές των Βιβλιοθηκών

«Οι βιβλιοθήκες αντιπροσωπεύουν την απεραντοσύνη του σύμπαντος», είχε πει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, και οι Διάλογοι του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) ξεκινούν ένα ταξίδι σε όλο τον κόσμο προκειμένου να ανακαλύψουν τους ποικίλους ρόλους τους, εστιάζοντας στη συμβολή τους στην προαγωγή της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά.

Το αποτέλεσμα είναι μία σειρά podcast τεσσάρων επεισοδίων, με τίτλο «Beyond Books: The Many Lives of Libraries» (Πέρα από τα Βιβλία: Οι Πολλαπλές Ζωές των Βιβλιοθηκών), με επιμελητή τον Δρ Άρη Καλαντίδη, Πολεοδόμο, Υπεύθυνο Προγράμματος στο New York University στο Βερολίνο.

Το podcast αποκαλύπτει άγνωστες ιστορίες για βιβλιοθήκες διαφόρων μορφών και λειτουργιών, διερευνώντας τις προοπτικές τους και αναδεικνύοντας τη σημαντική κοινωνική τους αξία. Τα επεισόδια περιλαμβάνουν φυσικούς ήχους από το εσωτερικό και το εξωτερικό των βιβλιοθηκών, επιτόπια ρεπορτάζ και συνεντεύξεις με βιβλιοθηκονόμους, ειδικούς και αναγνώστες, καθώς και σπάνιο αρχειακό υλικό.

Επεισόδιο 1: Ο γύρος του κόσμου μέσα από τις βιβλιοθήκες

Ενώ πολλοί από εμάς συνδέουμε τις βιβλιοθήκες με τα παραδοσιακά, συμβατικά κτίρια που τις φιλοξενούν στις γειτονιές μας, υπάρχει ένας εντυπωσιακός αριθμός κινητών βιβλιοθηκών που επεκτείνουν την εμβέλειά τους σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές, υπερβαίνοντας τα γεωγραφικά σύνορα και τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Σε αυτό το επεισόδιο, ταξιδεύουμε από την Κολομβία μέχρι τη Βόρεια Ελλάδα, αποκαλύπτοντας τις ιστορίες των κινητών δημόσιων βιβλιοθηκών που μεταμορφώνουν τις κοινότητες που επισκέπτονται. Αυτές οι κινητές βιβλιοθήκες, όχι μόνο τροφοδοτούν με βιβλία τις κοινότητες, αλλά προωθούν επίσης και ευκαιρίες μάθησης, γεφυρώνοντας το όποιο πιθανό χάσμα και εμπλουτίζοντας τις ζωές των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την τοποθεσία ή το υπόβαθρό τους. 

Επεισόδιο 2: Παλάτια για τις ελίτ – χώροι εξέγερσης

Στο δεύτερο επεισόδιο, διερευνούμε την εξέλιξη των βιβλιοθηκών, αναλύοντας τη διαδρομή τους από τόπους που προορίζονται αποκλειστικά για τις ελίτ σε χώρους αυτοδιαχειριζόμενους από την κοινότητα, που δημιουργούνται από και για τον απλό λαό –μία εξέλιξη που συνάδει με την ανάδυση του οικονομικού και κοινωνικοπολιτικού συστήματος που συχνά αναφέρεται ως «τα κοινά» (commons). Ξεπερνώντας τους περιορισμούς των ταξικών, έμφυλων και φυλετικών διαχωρισμών του παρελθόντος, οι βιβλιοθήκες αντιμετωπίζονται πλέον ως κέντρα που προωθούν και πρεσβεύουν τη συμμετοχή της κοινότητας. Λειτουργούν ως καταλύτες για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, προωθώντας την οικοδόμηση της κοινότητας και προσφέροντας διεξόδους χειραφέτησης και δημοκρατίας ακόμη και εν μέσω κοινωνικών αναταραχών. 

Επεισόδιο 3: Από την αγάπη για την ανάγνωση μέχρι τα αρχεία του σύμπαντος

Στο τρίτο επεισόδιο, στρέφουμε την προσοχή μας στο αρχειακό υλικό που στεγάζεται στις βιβλιοθήκες, εμβαθύνοντας στους πολλαπλούς ρόλους των βιβλιοθηκών –από τη χειραγώγηση των ιστορικών αφηγήσεων μέχρι τη δύναμή τους ως μέσα ακτιβισμού. Επιπλέον, εξετάζουμε το ρόλο της ψηφιοποίησης στη διασφάλιση της προσβασιμότητας και της μακροζωίας αυτών των αρχείων, καθώς και διάφορες καινοτόμες προσεγγίσεις για τη διαχείριση τεράστιων όγκων δεδομένων. Τέλος, οι Διάλογοι του ΙΣΝ συνομιλούν με τον Διευθυντή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, προκειμένου να γεφυρώσουν την αρχαία σοφία της θρυλικής βιβλιοθήκης με τη σύγχρονη συνάφειά της. 

Επεισόδιο 4: Βιβλιοθήκες και νέος δημόσιος χώρος

Στο τελευταίο επεισόδιο, οι Διάλογοι του ΙΣΝ εστιάζουν στη σχέση ανάμεσα στις βιβλιοθήκες και στο περιβάλλον τους, διερευνώντας πώς αυτά τα ιδρύματα ενσωματώνονται στον αστικό ιστό και μεταμορφώνονται σε ζωντανούς δημόσιους χώρους. Εξετάζουμε δύο αξιοσημείωτα παραδείγματα –τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης και το Δίκτυο Βιβλιοθηκών στο Μιλάνο– που έχουν μετατραπεί σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους χωρίς αποκλεισμούς, φιλόξενους για όλους.

Disclaimer: Η σειρά podcast διατίθεται μόνο στα αγγλικά.

Credits

Έρευνα, Σενάριο, Αφήγηση: Άρης Καλαντίδης
Παραγωγή: Φοίβη Φρονίστα, Γιολάντα Νταμαδάκη
Επικεφαλής παραγωγής: Αναστασία Μουμτζάκη, Θανάσης Τρομπούκης
Ηχοληψία και σχεδιασμός ήχου: Άρης Αθανασόπουλος

Συμμετέχουν:

Luis Soriano, δάσκαλος στην Κολομβία, εμπνευστής του “Biblioburro”
Ασπασία Τασιοπούλου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας, Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας
Κατερίνα Ζωγραφοπούλου, δασκάλα Αγγλικών στο Δημοτικό σχολείο Βεργίνας/ Παλατιτσίων
Fergus Wilde, Επικεφαλής βιβλιοθηκονόμος στη Βιβλιοθήκη Chetham, Μάντσεστερ, Ηνωμένο Βασίλειο
Aleksandra Miladinović, ψυχολόγος στη Βιβλιοθήκη Ekatarina Pavlovic, Σερβία
Željko Voraček, συμμετέχων στις συνεδρίες βιβλιοθεραπείας στη Βιβλιοθήκη Ekatarina Pavlovic, Σερβία
Sandra Stevanović, συμμετέχουσα στις συνεδρίες βιβλιοθεραπείας στη Βιβλιοθήκη Ekatarina Pavlovic, Σερβία
Berkay Küçükbaşlar, γεωγράφος και μουσικός, συμμετέχων στις διαδηλώσεις στο Gezi Park, Τουρκία
Κρίτων Καλαντίδης, Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ben Miller, ιστορικός και αρχειονόμος, Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου Schwules, Βερολίνο
Δρ Ahmed Zayed, Διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας
Stefano Parise, Επικεφαλής του Δικτύου Βιβλιοθηκών στο Μιλάνο
Francine Houben, αρχιτέκτονας του κτιρίου της Βιβλιοθήκης Stavros Niarchos Foundation (SNFL) στη Νέα Υόρκη, Ιδρυτική Εταίρος και Δημιουργική Διευθύντρια του αρχιτεκτονικού γραφείου Mecanoo
Tony Marx, Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης (NYPL)

Παραγωγή στο πεδίο:

Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος: Ηχοληψία: Abdallah Abdel Sabbour, Παραγωγή: May Kamel
Βέροια: Ηχοληψία: Tanya Jones, Παραγωγή: Γιολάντα Νταμαδάκη, Γιώργος Σχοινάς
La Gloria, Κολομβία: Ηχοληψία: Andrés Roldán, Παραγωγή: Abraham Palacio
Σερβία: Ηχοληψία, παραγωγή: Dusan Mirkovic

Ηθοποιός Φωνής:

Aliki Chapple (A room of one’s own της Virginia Woolf, Pride and Prejudice της Jane Austen).

Μεταγλώττιση:

Νίκος Αρώνης ως Luis Soriano και Stefano Parise
Κατερίνα Βουτσινά ως Κατερίνα Ζωγραφοπούλου και Aleksandra Miladinović
Δημήτρης Μπούνιας ως Berkay Küçükbaşlar και Δρ Ahmed Zayed
Αναστασία Μουμτζάκη ως Ασπασία Τασιοπούλου
Σίλια Τσίγκα ως Sandra Stevanović
Ευγένιος Καλοφωλιάς ως Željko Voraček
Ο Κωνσταντίνος Μελιτάς διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο Changer: Méthode του Edourard Louis, 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα του Ιούλιου Βερν και το ποίημα Ήλθε για να διαβάσει του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη. 

Αρχειακό υλικό:

Louis, E., (2021) Changer: méthode, Editions du Seuil, pg 108-109. Παραχώρηση δικαιωμάτων από The Wylie Agency Ltd. Μετάφραση στα αγγλικά από τον Άρη Καλαντίδη.
Φυσικοί ήχοι 'Sounds of Stabi', δωρεάν παραχώρηση δικαιωμάτων από τη Staatsbibliotek, Βερολίνο, 
Ηχητικό απόσπασμα από την ταινία του Wim Wenders “Wings of Desire”, παραχώρηση δικαιωμάτων από HanWay FILMS
Ηχητικό απόσπασμα “Bücherverbrennung in Berlin am 10.5.1933”, δωρεάν παραχώρηση δικαιωμάτων από Chronos Media GmbH
Doreen Massey on Space. S3: Social Science Bites. Copyright © 2024 by Sage Publications. Επαναχρησιμοποιείται κατόπιν αδείας από την εκδοτική εταιρεία Sage Publications, Inc.
Φυσικοί ήχοι από τις διαδηλώσεις στο Occupy London από το Shutterstock
Φυσικοί ήχοι από τις διαδηλώσεις στο Gezi Park, Τουρκία, από το Shutterstock

O Άρης Καλαντίδης ευχαριστεί την Μαρία Καλαντζοπούλου και τον Δημήτρη Παπανικολάου για τις πολύτιμες ιδέες τους καθώς και την Ντίνα Βαΐου, η οποία αποτέλεσε συνεχή πηγή έμπνευσης.